Uitleg
De namen van de zwarte toetsen worden afgeleid van de witte toetsen waar ze vlak naast liggen. Elke zwarte toets kan worden benoemd en genoteerd met behulp van de witte toets links ervan (= eronder) en met de witte toets rechts ervan (= erboven). Op de notenbalk wordt dan ook van twee verschillende tekens gebruik gemaakt om aan te geven dat je een zwarte toets moet spelen. Zwarte toetsen worden net als de witte aangegeven door bolletjes op de notenbalk. Maar nu wordt er voor het bolletje nog een extra tekentje geplaatst, het voorteken. Er zijn twee soorten voortekens: een kruis (#) en een mol (b). Een kruis ziet er uit als het "hekje" in computertaal. Een mol lijkt erg op de gewone letter b. Omdat heel vaak problemen ontstaan bij het correct weergeven van mollen in een gewone leestekst, gebruik ik hier de gewone letter b.
Een kruis wordt gebruikt voor de zwarte toets rechts naast de witte, terwijl de mol wordt gebruikt voor de zwarte toets links ervan. De naamgeving van de zwarte toetsen is als volgt.
Bij kruisen komt er altijd -is achter de naam van de witte toets.
Bij mollen komt er altijd -es achter de naam van de witte toets, en soms alleen -s.
Hieronder zie je twee plaatjes die al deze theorie misschien meer verduidelijken dan alle tekst hierboven. Allereerst het overzicht van alle zwarte toetsen benoemd en genoteerd als kruisen:

Hieronder zie je hetzelfde deel van een toetsenbord, maar nu zijn alle toetsen benoemd en genoteerd als mollen:

Naar aanleiding van deze twee plaatjes nog twee opmerkingen:

• Je kunt zien dat voor elke zwarte toets twee namen beschikbaar zijn. Hier volledigheidshalve nog even het overzicht:

• Je ziet dat er geen kruis staat bij de e en de b. Ook staat er geen mol bij de f en de c. Theoretisch is dat niet helemaaal correct. Toch kun je er voorlopig van uit gaan dat er alleen mollen en kruisen worden gebruikt als er ook daadwerkelijk een zwarte toets mee kan worden aangegeven.

Ik heb je tot nu toe niet veel verteld over het nut van de maatstrepen (de vertikale strepen door de notenbalk). Eén van de funkties is de beperking van de geldigheid van kruisen en mollen. Een voorteken blijft de hele maat geldig tot de eerstvolgende maatstreep. In de meeste stukken schrijf ik in deze module toch een extra, eigenlijk overbodig voorteken, omdat je al aan zoveel dingen moet denken als je begint met leren pianospelen. Maar later zal dat minder en minder gebeuren.

Ik kan me voorstellen dat je je afvraagt waarom één naam voor een zwarte toets niet voldoende is. Ik zal dit proberen te verduidelijken met een voorbeeld. Denk eens aan Ludwig van Beethoven die für Elise wil gaan opschrijven. Stel dat hij dat doet door het begin te noteren als: e - es - e - es - e. In noten ziet dat er zo uit:

Je ziet dat er heel wat voortekens nodig zijn om het begin van für Elise correct te noteren. Als Beethoven dit melodietje noteert met een dis in plaats van een es, ziet hetzelfde fragment er zo uit:

Je ziet dat Beethoven op deze manier met veel minder voortekens dezelfde melodie kan noteren. Het eerste kruis voor de d blijft gewoon geldig totdat het wordt opgeheven door het herstellingsteken. Ik kan me voorstellen dat je nog wel een paar vragen hebt over mollen en kruisen. Later zul je er nog meer over leren. Nu is het voldoende als je weet dat elke zwarte toets twee namen heeft, en dat deze zó worden gebruikt dat het notenbeeld zo rustig mogelijk is.

Oefeningen

• Je kunt de namen van de zwarte toetsen leren door gebruik te maken van de oefeningen uit module 2 waarmee je de namen van de witte toetsen hebt geleerd. Oefen het rijtje mollen heen en terug. Doe hetzelfde met het rijtje kruisen. Sla er na verloop van tijd één (of twee) over. Probeer bij deze oefeningen een duidelijke voorstelling te maken van de groepjes van twee en drie zwarte toetsen.
• Oefen het rijtje met de gelijke namen voor een zwarte toets. Uiteraard ook nu weer heen en terug.
• Speel een zwarte toets over het hele toetsenbord. Gebruik veel pedaal. Vooral het liedje van de Big Ben is hier heel geschikt voor. Blijf tijdens het spelen zo nu endan aan de namen van de toetsen denken. Uiteraard maakt het voor het liedje niet uit of je het in mollen of in kruisen speelt, want de toetsen blijven toch hetzelfde.